W piątek 30 września dyrektor Beata Szymczak zaprosiła do sali konferencyjnej Biblioteki przedstawicieli parafii Spycimierz, przedstawicieli samorządu gminnego oraz ekspertów na kolejne spotkanie warsztatowe w ramach projektu „Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu w kontekście krajobrazu kulturowo-przyrodniczego”.
Interesującą dyskusję o prowadzonych i zaplanowanych inwestycjach związanych z dziedzictwem kulturowym kontynuowano tego dnia wieczorem w szerszym gronie, podczas konsultacji społecznych z udziałem mieszkańców Spycimierza.
Pierwsze warsztaty na temat programów edukacyjnych, proponowanych do włączenia w szeroki zakres działalności powstającego Centrum Spycimierskie Boże Ciało odbyły się tydzień wcześniej, 23 września br. Relacja ze spotkania znajduje się wśród starszych wpisów na stronie, w artykule pt. „Warsztaty w bibliotece”. Podjęte wówczas dyskusje, m.in. nad kształtem koncepcji ścieżki historyczno – przyrodniczej w Spycimierzu oraz ofertą programową Centrum „Spycimierskie Boże Ciało” kontynuwane były podczas ostatniego spotkania.
Ścieżka edukacyjna w Spycimierzu
Warsztaty rozpoczął dr Jędrzej Kałużny. W formie prezentacji omówił przyjęte założenia ścieżki przybliżającej historię i dziedzictwo kulturowe oraz przyrodnicze Spycimierza i jego okolic. Zaangażowani w opracowanie koncepcji historycy – regionaliści, wyznaczyli miejsca o kluczowym znaczeniu dla dziejów wsi i kultywowania tradycji układania kwietnych dywanów, które zostaną oznakowane tablicami z opisem, aktualnymi oraz archiwalnymi zdjęciami.
W projekcie założono wykonanie dwóch rodzajów tablic: dwóch większych, informacyjnych oraz dwunastu tabliczek historycznych ustawionych przy konkretnych obiektach. Pierwsza zostanie zamontowana przy Placu Kościelnym i będzie zawierać opis dziejów Spycimierza oraz tradycji układania kwietnych dywanów, plan oraz mapę ścieżki. Na drugiej tablicy, kwiatowej znajdzie się opis charakterystycznych roślin regionu spycimierskiego, w tym kwiatów używanych do ubierania drogi.
Plansze przygotowane w ramach ścieżki edukacyjnej będą z kolei opisywały bogatą, kilkusetletnią historię tego miejsca: kościół – najstarsze kościoły zgodnie z kroniką Galla Anonima; zegar słoneczny; gród kasztelański i kasztelanowie Spycimierscy; kamień opokę; ołtarze świętych – Julianny, Barbary, Antoniego i Krzyża; cmentarze prehistoryczne i nowe; bunkier z II wojny światowej; produkty naturalne i żywność oraz Siekiernik – strugę i Wartę oraz dawne trakty. Rozszerzone opisy historyczne wraz mapą i zdjęciami zostaną umieszczone w Portalu Spycimierskim w formie wirtualnej, co umożliwi ciągły dostęp do cennej wiedzy o Spycimierzu.
W projekcie zaplanowano także montaż dwóch witaczy przy drogach wjazdowych.
Nie będą to jednak typowe tablice, jakich pełno przy wjazdach do różnych miejscowości. Chcieliśmy zaproponować coś, co będzie tak jak Spycimierz – wyjątkowe. W tym celu wybraliśmy rozwiązania, które wyeksponują charakterystyczne cechy wsi i tradycji układania kwiatowych dywanów – żywe kwiaty, ponieważ tylko takich parafianie używają do ubierania drogi i drewniane szablony wykorzystywane do układania wzorów. Będzie to zarówno oryginalny, jak i trwały witacz – podkreślił dr Kałużny.
Podstawę konstrukcji będzie stanowiła solidna rama, wykonana ze stali na kształt totemu. Na stałe będą do niej przytwierdzone: nazwa miejscowości, powitanie oraz elementy graficzne zaczerpnięte z logotypu Spycimierskie Boże Ciało. Zespolona z ramą metalowa kratownica umożliwi mocowanie na witaczu donic z kwiatami oraz tymczasowych, sezonowych dekoracji, dając swobodę tworzenia różnych kompozycji, dzięki czemu konstrukcja może się cały czas zmieniać. Witacz będzie w ten sposób podążał za rytmem natury, dostosowywał się do panującej pory roku i podobnie jak ulotne piękno spycimierskich dywanów – ucieszy oko powracających do Spycimierza pielgrzymów za każdym razem czymś nowym.
Spycimierz w kontekście turystyki zrównoważonej
Druga część spotkania dotyczyła zagadnień związanych z budową i rozwijaniem markowego produktu turystyki zrównoważonej. Blok poprowadził prof. Bogdan Włodarczyk wraz z zespołem naukowym: prof. Jolantą Wojciechowską, dr Beatą Krakowiak, dr Marzeną Makowską-Iskierka oraz mgr Michałem Dudą z Wydziału Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego. Pan Profesor rozpoczął swoją prezentację od teoretycznego wprowadzenia w tematykę turystyki zrównoważonej.
Turystyka zrównoważona, nazywana także odpowiedzialną, ma na celu maksymalne zminimalizowanie negatywnego wpływu turystyki na środowisko naturalne oraz kulturę lokalną, przy jednoczesnym generowaniu możliwości zatrudnienia dla lokalnych mieszkańców. Opiera się na dążeniu do rozwoju regionu i promowaniu lokalnych wytworów kultury, mając jednak na uwadze poszanowanie zasobów przyrody i społeczno-kulturalnego autentyzmu społeczności.
Trudno zaprzeczyć stwierdzeniu, że założenia opisane powyżej praktycznie w całości odnoszą się do Spycimierza, tzn. powinny stanowić drogowskaz na ścieżce skutecznego planowania zrównoważonego rozwoju turystyki na terenie parafii i szerzej całej gminy. Głównym celem działań, prowadzonych z udziałem wszystkich członków społeczności lokalnej, ma być przede wszystkim wspieranie lokalnego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, na co zwrócono uwagę podczas formułowania rekomendacji do realizacji w Spycimierzu.
Duże znaczenie dla turystyki zrównoważonej ma dopuszczenie udziału lokalnej społeczności do procesów planowania. Oprócz bogatych walorów przyrodniczych terenu, to jego mieszkańcy będą odgrywać najważniejszą rolę w rozwoju turystyki. Dlatego poza warsztatami w bibliotece, w piątek po godz. 18.00 w sali OSP w Spycimierzu, dodatkowo przeprowadzono konsultacje społeczne, w których wzięli udział parafianie.
Propozycja logotypu
W ramach ostatniej części piątkowych warsztatów i konsultacji prezentację identyfikacji wizualnej oraz logo zaprojektowane na potrzeby powstającej placówki kulturalnej – Centrum „Spycimierskie Boże Ciało”, przedstawił p. Andrzej Szoszkiewicz, koordynujący działania związane z dziedzictwem kulturowym w gminie. Zaproponowany znak kolorystyką i układem płatków kwiatowych nawiązuje do logotypu Parafialnego Stowarzyszenia „Spycimierskie Boże Ciało”, inspirowanego kształtem zabytkowej monstrancji. Układ płatków tworzy literę „C”, nawiązując do słowa Centrum. Efekt wzmacnia dodatkowy wzór kwiatowy w kolorze czerwonym, zastosowany również w warstwie tekstowej logotypu, dla podkreślenia wyrazu „CENTRUM”.
Znak nawiązuje do czynności układania dywanów kwiatowych zarówno w sposób bezpośredni, jak i na zasadzie bliższych oraz dalszych skojarzeń. Częściowy obrys płatków symbolizuje wzór szablonów, które Parafianie rysują na jezdni, rozpoczynając o świcie, w dniu uroczystości pracę przy układaniu dywanów kwiatowych. Po zaznajomieniu się z historią i dziedzictwem Spycimierza, co wśród wielu innych aktywności będzie oferować Centrum, w kształcie znaku można zidentyfikować również zarys średniowiecznego grodziska w Spycimierzu.
Koncepcja znaku graficznego wraz z uzasadnieniem wszystkich jego elementów i odwołaniami do miejscowej tradycji zostały wyczerpująco omówione i przedyskutowane z zebranymi w sali OSP mieszkańcami, członkami parafii w Spycimierzu i zaproszonymi gośćmi. Jednak tym zabiegiem, który najskuteczniej zjednał sobie rzeszę zwolenników pomysłu, było pokazanie na konkretnych przykładach w jaki sposób logo będzie używane w materiałach promocyjnych i biurowych, na przedmiotach codziennego użytku czy w przestrzeni Centrum oraz w jego otoczeniu. Pan Szoszkiewicz przygotował i zademonstrował projekt wizytówki i papieru firmowego, wizualizację bawełnianej torby, banner reklamowy oraz elewację budynku – wszystko estetycznie ozdobione logotypem:
VI Seminarium Spycimierskie i konferencja naukowa NIEMATERIALNE DZIEDZICTWO KULTUROWE
Kolejnymi wydarzeniami, związanymi z pielęgnowaniem spycimierskiej tradycji będzie VI SEminarium Spycimierskie 18 i 19 listopada br. i poprzedzająca to wydarzenie konferencja naukowa „Niematerialne dziedzictwo kulturowe – znaczenie i rola w kontekście krajobrazu kulturowego”, zaplanowana na 16-17 listopada w Uniejowie. Daty nie są przypadkowe, gdyż zbiegają się z rocznica ogłoszenia pozytywnej rekomendacji Komisji Ewaluacyjnej UNESCO, która otworzyła drogę do wpisu tradycji dywanów kwiatowych na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości.
Wydarzenia będą okazją dla parafian Spycimierza, mieszkańców i władz miasta i gminy Uniejów nie tylko do świętowania, ale też do namysłu nad odpowiedzialnym zarządzaniem swoim dziedzictwem. I do takiej debaty zachęcają polskie doświadczenia ostatnich kilku lat, od kiedy w 2017 r. rozpoczęły się starania o pierwszy polski wpis na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości, zwieńczone włączeniem do niej w 2018 szopkarstwa krakowskiego. Doświadczenia te daje się sprowadzić do stwierdzenia: „Wpis na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego – i co dalej?” Przed takim pytaniem stają depozytariusze zjawisk wpisanych na Listę krajową dziedzictwa niematerialnego, do Krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie dziedzictwa niematerialnego, czy wreszcie – na Listę UNESCO.
Dziedzictwo niematerialne nie istnieje w próżni kulturowej, a zawsze jest zależne od kontekstu – holistycznie rozumianego krajobrazu kulturowego, na który składają się elementy historii obszaru, jego zabytki, przyroda, cały kontekst społeczny, ekonomiczny, instytucjonalny itd. Stąd propozycja ukierunkowania rozważań podczas konferencji na ochronę i zarządzanie dziedzictwem niematerialnym w aspekcie materialnych zasobów i dóbr kultury, dziedzictwa przyrodniczego, historycznego, obyczajowego i związanych z nimi wartości duchowych. Opisane założenia, leżące u podstaw pomysłu na spycimiersko-uniejowską konferencję naukową AD 2022, w całości mieszczą się w pojęciu ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego w myśl Konwencji UNESCO z 2003 r. W ramach spotkania zapraszamy do uszczegółowienia rozważań nad problemami ochrony i holistycznego zarządzania dziedzictwem niematerialnym. Po szczegóły nt. udziału w konferencji odsyłamy Państwa do portalu www.spycimierskiebozecialo.pl.
(MB)
Warsztaty i konsultacje przeprowadzono w ramach projektu pn.: „Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu w kontekście krajobrazu kulturowo-przyrodniczego” dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
